Moduł 4. Regionalne sieci współpracy, organizacje rolnicze i ekologiczne

Checklista Modułu:

  • Tytuł
  • Paragraf
  • Ramka Przykład inicjatywy, dobrych praktyk, działacz/akademik i jego cytat, rozwinięcie teoretyczne
  • Zagadnienia
  • Obejrzyj (pl/ang)
  • Przeczytaj (pl/ang)
  • Istotne organizacje (pl/ang)
  • Ciekawe lektury

“Jest na wsi głód współpracy”, jest potrzeba działania, która wynika z niezgody na świat, braku i pragnienia, jest potrzeba, by nauczyć się łączyć pracę na roli z aktywizmem, bo to jest niezbędne, by dążyć do transformacji rolnictwa. Organizacje powstające oddolnie, z takich potrzeb, są żywymi organizmami, a ich członkowie komórkami tych organizmów.

Kluczowa rola regionalnego/terytorialnego podejścia do tworzenia silnych, lokalnych systemów żywnościowych jako podstawa dla budowania suwerenności żywnościowej. Rolą lokalnych polityk jest kontrola nad zrównoważonym wykorzystaniem zasobów oraz dbałość o równowagę między działalnością ludzką i zdolnością środowiska do regeneracji. Budowanie kontaktów między wytwórcami żywności i konsumentami: podstawą relacji jest próba wzajemnego zrozumienia potrzeb, problemów i szans. Takie zrozumienie daje szansę wypracowania nowych relacji i form współpracy, również w szerszej perspektywie wieś-miasto.

Współpraca lokalna i regionalna, organizacje rolnicze i ekologiczne powinny służyć integracji środowiska i wzmocnieniu jego głosu tak, by był słyszalny i zrozumiały w dyskursie publicznym, mógł wpływać na polityki publiczne. W kontekście przeszłości komunistycznej, zrozumiały jest resentyment do różnych form kolektywizmu oraz ograniczone zaufanie do ścisłych form współpracy. Istotny jest również rozdźwięk między sposobami organizowania współpracy proponowanymi przez związki zawodowe, organizacje pozarządowe i ruch społeczny. Choć organizacje pozarządowe często mogą wydawać się bardzo aktywne, ich projektowy sposób działania, pewien element rywalizacji (związany z koniecznością zdobywania środków i wykazywania rezultatów), a także często ich “miejskie” korzenie i brak szerokiej, inkluzywnej wizji działania, sprawiają, że możliwości ich działania są ograniczone.

Zagadnienia:

  • Trudny polski grunt, czyli: jak uczyć współdziałania w kontekście postkomunistycznych obaw i traum transformacji? Jaka jest najodpowiedniejsza forma współpracy: związki zawodowe, ruch społeczny, NGO, spółdzielnie…? Porównanie sposobu działania, struktury i organizacji Ekolandu i Nyeleni Polska.
  • Uwrażliwienie organizacji ekologicznych na kwestie związane z produkcją żywności – jak nie popadać w “narcyzm drobnych różnic”, jak uczyć globalnego, wieloaspektowego patrzenia na kwestie związane z rolnictwem i żywnością?
  • Budowanie ruchu społecznego: czy poczucie odpowiedzialności, zaangażowanie i brak partykularnego interesu to elementy, które wyróżniają ruch społeczny z innych form organizacji? (Rozdźwięk między NGO, ruchami społecznymi i związkami zawodowymi (Michel Pimbert)
  •   Budowanie społecznej kontroli nad wspólnymi zasobami, kategoria “dobra wspólnego”.
Protesty rolników w Zachodniopomorskim i Zielone Miasteczko w Warszawie
“Kto kontroluje żywność, kontroluje świat” Ewa Jaroszewska-Nowak
Protesty rozpoczęły się w 2012 roku w województwie zachodniopomorskim. Najgłośniej wybrzmiewał opór rolników wobec masowego wykupywania ziemi przez spółki z obcym kapitałem (nazywane często “grabieżą ziemi”) w otwartych przetargach, w których lokalni rolnicy nie byli w stanie konkurować z korporacyjnym kapitałem. Protest w Szczecinie trwał 77 dni, w 2015 roku protest zorganizowano w Warszawie. W obu przypadkach postulaty dotyczyły takich kwestii jak: “sprzedaż bezpośrednia produktów od rolnika, wyprzedaż ziemi, zakaz upraw GMO, ograniczenie GMO w paszach, zmiany regulacji ustawowych w obszarze szkód łowieckich oraz powołanie komisji dialogu społecznego, w której będą brali udział także rolnicy”. Ewa Jaroszewska-Nowak była jedną z liderek protestów, które doprowadziły do pewnych zmian regulacji prawnych (dotyczących sprzedaży bezpośredniej, małego przetwórstwa, obrotu ziemią), choć z punktu widzenia rolników nadal nie są one satysfakcjonujące. 
http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/o‑co-chodzi-polskim-rolnikom/
Civil Society Mechanism (CSM)
CSM jest największą międzynarodową przestrzenią dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego działającą przy Committee on World Food Security (CFS) przy ONZ. CSM powstał jako przestrzeń dla tych, którym bezpośrednio zagraża brak bezpieczeństwa żywnościowego, a także by ułatwić społeczeństwu obywatelskiemu udział w pracach CFS. “CSM jest przestrzenią otwartą i inkluzywną, która nie posiada stałych członków, a jedynie organizacje, które uczestniczą w procesie”. Jest przestrzenią wymiany doświadczeń i tłumaczenia doświadczeń na postulaty polityczne.
http://www.csm4cfs.org/wp-content/uploads/2016/03/EN_CSM-Presentation.pdf
https://www.youtube.com/watch?v=FEzJ4k53Yls&t=37s
La Via Campesina 
LVC jest globalną organizacją społeczną tworzoną przez niemal 200 lokalnych i narodowych organizacji z ponad 80 krajów, skupiających w sumie ponad 200 milionów chłopów, rolników i drobnych wytwórców żywności z całego świata. LVC jest określana również jako ruch społeczny działający na rzecz reformy agrarnej, ochrony bioróżnorodności i zasobów czy praw człowieka. To również LVC wprowadziła w 1996 roku pojęcie suwerenności żywnościowej, a następnie przyjęła podejście agroekologiczne jako metodę jej osiągnięcia. LVC podkreśla znaczenie współpracy lokalnej i regionalnej, ale także dostrzega, że – szczególnie dla młodych demokracji – ważna jest również współpraca międzynarodowa. LVC współpracuje z KE, opiniuje WPR.    
https://viacampesina.org/en/
https://www.youtube.com/watch?v=ZdlesaYaRxg
Jak budować mechanizmy społeczeństwa obywatelskiego w krajach postkomunistycznych? Jak indywidualizm zamieniać w ducha współpracy?
Budowanie struktur współpracy opartych na zaangażowaniu i zaufaniu w krajach, które pamiętają doświadczenia komunizmu i transformacji, jest szczególnie skomplikowane. Z jednej strony trzeba zmierzyć się z niechęcią i obawami dotyczącymi wszelkich form współpracy czy wspólnych, kooperatywnych czy spółdzielczych metod zarządzania. Z drugiej zaś, brutalna i pozbawiona wsparcia ze strony państwa transformacja pozostawiła głęboką nieufność wobec nowych koncepcji, a także samych struktur i instytucji publicznych. Te uwarunkowania czynią budowanie sieci współpracy, a także demokratycznych struktur i partycypacyjnych mechanizmów życia społecznego zadaniem szczególnie trudnym.    
Towards Food Sovereignty Reclaiming autonomous food systems
https://pubs.iied.org/pdfs/G02268.pdf
Społeczny kontekst na polskiej wsi:  https://nowyobywatel.pl/2018/05/13/wies-elity-i-rasizm/

Kluczowe dokumenty:

Obejrzyj:

Ciekawe artykuły:

Ciekawe lektury: